14 patronen van biophilisch design

Biophilia gaat uit van 14 patronen, waarmee je de natuur dichter bij kunt halen in je huis, buurt of werkomgeving. De patronen zijn – vanzelfsprekend – ontleend aan de natuur en ingedeeld in drie categorieën.

#Categorie 1: Natuur in de omgeving

Dit gaat over de directe en fysieke aanwezigheid van de natuur in een ruimte of plaats: planten, water en dieren, maar ook wind, geluiden, geuren en andere natuurlijke elementen.

1. Visuele verbinding met de natuur
Uitzicht op groen, dierlijk leven en natuurlijke processen zoals het weer doen ontzettend veel met je. Gewoon ernaar kijken is al genoeg.

2. Niet-directe verbinding met de natuur
Geluiden, geuren en beelden die een verwijzing maken naar de natuur veroorzaken ook al een positief effect. Denk hierbij aan een poster, behang, muziek of architectuur die natuurlijke vormen of verhoudingen daartussen nabootsen, zoals een afbeelding van een bos, tjirpende vogels, de gulden snede en fibonaccireeksen.

3. Niet-ritmische, sensorische prikkels
De natuur laat veel onvoorspelbare bewegingen zien en produceert geluiden die we als rustgevend ervaren. Zoals de beweging van riet, het geluid van de wind of golven die breken op het strand.

4. Temperatuur- en luchtstroomvariaties
Door temperaturen, luchtvochtigheid, stromen en ook licht te variëren kun je subtiele veranderingen ervaren, alsof je buiten loopt. Mensen die binnen zijn, ervaren op die manier ‘buiten’. Natuurlijke materialen en planten zijn zelfregulerend en passen zichzelf aan op veranderingen of zijn een indicator van fijne of onprettige omstandigheden.

5. Aanwezigheid van water
Dit patroon heeft overlap met patroon 3 en 4: het geluid van een fontein of vijvers in en rond gebouwen leidt tot het ervaren van die niet-ritmische, sensorische prikkels en tot variaties in temperatuur en luchtstromen. Dat leidt tot ontspanning bij de meeste mensen.

6. Dynamisch en diffuus licht
Biodynamische verlichting imiteert dat je onder een boom ligt, op een zonnige dag met een licht briesje. Je kunt je voorstellen dat het nabootsen van zo’n lichtpatroon ons fijne en ontspannen momenten in de natuur laat herinneren.

7. Contact met natuurlijke systemen
Fysiek contact met de natuur dat je op verschillende manieren en momenten van de dag kunt opzoeken. Zowel in je vrije tijd als tijdens je werk. Bijvoorbeeld met een buitensport, op de fiets naar je werk, een sneeuwballengevecht in de winter of een gezamenlijke picknick in de lente. Je kunt zelf vast fijne, informele momenten van overleg en opladen bedenken, die ook nog eens de onderlinge band versterken.

#Categorie 2: Natuurlijke analogieën

Dit gaat over de natuur nabootsen met behulp van voorwerpen, materialen, kleuren, vormen, patronen en/of verlichting. Dit kan zich manifesteren als kunstwerk, versiering, meubilair, interieur of textiel in de gebouwde omgeving.

8. Biomorfe vormen en patronen
Een voorbeeld van dit soort patronen zie je op deze foto van een kunstwerk, gemaakt aan de Bartlett School of Architecture in Londen. Met gebruik van natuurlijke verhoudingen is een paneel met mossen gecreëerd dat fijnstof afvangt, water buffert en helpt het hitte-eilandeffect te verminderen. In een kantoor kan het de luchtkwaliteit verbeteren.

9. Materiële verbinding met de natuur
Gebruik natuurlijke materialen als hout, katoen, zijde, wol, vlas, hennep en linnen. Dankzij bio-geïnspireerde innovaties krijgen we ook steeds meer materialen die gemaakt zijn door bacteriën, schimmels, algen en wieren of die als basis fijngemalen mosselschelpen hebben. Die kun je 3D-printen in allerlei vormen, zoals een beker of een vaas. Na verloop van tijd kun je het materiaal zonder bezwaar composteren of kan het weer opnieuw opgelost, gedroogd en hergebruikt worden. Dit heet cyclisch 3D-printen.

10. Complexiteit en ordening
We hebben het al over verhoudingen gehad. De gulden snede, de manier waarop een zonnebloem haar pitten opslaat, fractals, vortexen: het zijn allemaal voorbeelden waarvan we de vorm vaak mooi of ingenieus vinden. Door zulke vormen terug te laten komen in een ontwerp, creëer je iets wat mensen prettig vinden om aan te raken of naar te kijken. Denk maar aan de gebouwen van de Belgische architect Horta of de Sagrada Familia van Gaudí.

#Categorie 3: De natuur van de ruimte

De patronen in deze categorie zijn gerelateerd aan ons aangeboren en aangeleerde verlangen om uit te kunnen kijken op onze directe omgeving. Onze fascinatie voor het gevaarlijke en onbekende in combinatie met vertrouwde elementen van veiligheid.

11. Perspectief
Bied de mogelijkheid om verder te kijken dan je eigen omgeving. In de stedenbouw kun je dit simuleren met brede straten en open plekken of doorkijkjes. In een woning kun je dit bereiken door een vide of balkon, en het toepassen van glas op de juiste plek.

12. Toevluchtsoord
Iedereen heeft het nodig om zich af en toe terug te trekken om weer op te laden en even weg te zijn uit de drukte. Dat kun je doen door naar buiten te gaan, een bos in, of te varen op het water. Je kunt ook een ruimte in een kantoor zodanig inrichten dat je kunt mijmeren bij een vijvertje, liefst met stromend water en waarin begroeiing reflecteert, of bij een plek die met natuurlijke materialen en biomorfe patronen zo’n gevoel losmaakt.

13. Mysterie
Prikkel nieuwsgierigheid: creëer mysterieuze omgevingen die aanzetten tot nadenken en willen ontdekken.

14. Risico/gevaar
Niet iedereen is hetzelfde. Sommige mensen functioneren beter als er sprake is van spanning of een spannende situatie. Hieraan kun je tegemoetkomen door een gevaarlijke situatie na te bootsen, bijvoorbeeld met een hoge loopbrug of een glazen vloer. Je wordt op scherp gezet en dit maakt dat je beter bent voorbereid op een volgende taak.